Analiza przesłanek zagrożenia niewypłacalnością w świetle spowalniającej gospodarki

Po kilkuletnim okresie bardzo korzystnej koniunktury i dynamicznego wzrostu, jeszcze przed zaistnieniem nadzwyczajnej sytuacji wywołanej epidemią wirusa SARS-CoV-2, globalna oraz polska gospodarka zaczęły zwalniać. Coraz więcej wyraźnych sygnałów wskazywało na to, iż znajdujemy się obecnie w fazie cyklu koniunktury charakteryzującej się spowolnieniem gospodarczym – w Polsce dynamika wzrostu produktu krajowego brutto regularnie malała, zauważalny był spadek zarówno indywidualnej konsumpcji, jak i aktywności przemysłu, zaś inflacja rosła w zatrważającym tempie. Sytuacja ta została spotęgowana poprzez niestabilność światowej i krajowej gospodarki związaną z pandemią koronawirusa.

Przesłanki zagrożenia niewypłacalnością

Spowolnienie, a w przypadku niektórych gałęzi gospodarki wręcz wstrzymanie działalności, nieuchronnie wiąże się z niekorzystną sytuacją dla przedsiębiorców. Istotnym więc jest, zwłaszcza podczas fazy spowolnienia koniunktury, oraz szczególnie z punktu widzenia firm rodzinnych, które stanowią dla właścicieli wartość nie tylko pod kątem biznesowym, lecz również sentymentalnym i emocjonalnym, monitorowanie i analiza pojawiających się przesłanek zagrożenia niewypłacalnością przedsiębiorstwa. Na gruncie ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe, niewypłacalność rozpatrywana jest poprzez pryzmat dwóch przesłanek:

  • przesłanka płynnościowa (krótkoterminowa), która charakteryzuje się utraceniem przez przedsiębiorstwo zdolności do regulowania swoich wymagalnych zobowiązań, oraz
  • przesłanka zadłużeniowa (długoterminowa), która charakteryzuje się sytuacją, w której zobowiązania przedsiębiorstwa przewyższają wartość jego majątku.

Wystąpienie stanu niewypłacalności przedsiębiorstwa nie jest sytuacją, która pojawia się nagle i niespodziewanie. Może on wystąpić wskutek zbiegu różnych okoliczności negatywnie wypływających na kondycję finansową przedsiębiorstwa, spowodowanych przez czynniki zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Okoliczności te mogą spowodować m.in. zmniejszenie poziomu przychodów operacyjnych, pogorszenie rentowności, wzrost zapotrzebowania na kapitał obrotowy czy wydłużony okres spływu należności.

Metody przewidywania i oceny wystąpienia przesłanek niewypłacalności

Pomimo, iż okoliczności te często są nieprzewidywalne i ciężkie do ocenienia, ich efekty w zdecydowanej większości są kwantyfikowalne i możliwe do kontrolowania. Wczesne wykrywanie przejawów pogorszenia kondycji finansowej przedsiębiorstwa jest bardzo istotne szczególnie w okresach fazy koniunktury charakteryzującej się spowolnieniem gospodarki, ponieważ pozwala na wprowadzenie odpowiednich działań naprawczych mających na celu uchronienie przedsiębiorstwa przed wystąpieniem stanu niewypłacalności, a tym samym uchronienie przed jego upadłością bądź potrzebą gruntownej restrukturyzacji. Istnieją odpowiednie sposoby analizy sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, które pozwalają na predykcję i ocenę wystąpienia przesłanek niewypłacalności. Najczęściej stosowanymi są analiza wskaźnikowa oraz analiza dyskryminacyjna.

Analiza wskaźnikowa

Analiza wskaźnikowa jest jednym z najbardziej podstawowych narzędzi, które pozwalają na ocenę kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Opiera się ona na obliczaniu, na podstawie danych pochodzących bezpośrednio ze sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa oraz innych kwantyfikowalnych mierników jego działalności, odpowiednich miar pozwalających na ocenę efektywności działania poszczególnych obszarów przedsiębiorstwa. Uzyskiwane miary są oceniane, np. poprzez odniesienie do wartości osiąganych przez podmioty porównywalne, jak również poprzez analizę dynamiki ich zmian w czasie. W zależności od charakterystyki działalności danego przedsiębiorstwa oraz celów stosowania analizy wskaźnikowej, w jej ramach oceniane są miary odnoszące się do właściwie wszystkich obszarów działalności przedsiębiorstwa. Do najbardziej popularnych miar wykorzystywanych na potrzeby predykcji wystąpienia przesłanek niewypłacalności zaliczyć można:

  • wskaźniki rentowności, takie jak ROE (rentowność kapitałów własnych), ROA (rentowność aktywów), rentowność EBITDA czy rentowność sprzedaży;
  • wskaźniki struktury majątku i zdolności obsługi zadłużenia, takie jak stopień zadłużenia kapitałów własnych, stopień zadłużenia aktywów czy stosunek zysku operacyjnego do zobowiązań przedsiębiorstwa;
  • wskaźniki płynnościowe, takie jak wskaźnik płynności bieżącej czy wskaźnik płynności szybkiej;
  • wskaźniki rotacji zapasów, należności i zobowiązań, wskaźnik cyklu konwersji gotówki.

Odpowiedni dobór i interpretacja wskaźników pozwala na bieżące kontrolowanie i wykrywanie potencjalnych zagrożeń dotyczących wybranych obszarów działalności przedsiębiorstwa, które w konsekwencji mogą stanowić okoliczności prowadzące do niewypłacalności przedsiębiorstwa.

Analiza dyskryminacyjna

Najczęściej stosowaną metodą predykcji wystąpienia przesłanek niewypłacalności przedsiębiorstwa jest analiza dyskryminacyjna, opierająca się na jedno- bądź wieloczynnikowych modelach dyskryminacyjnych, oceniających zagrożenie upadłością poprzez łączenie elementów analizy wskaźnikowej oraz analizy statystyczno-ekonometrycznej. Modele te, na podstawie odpowiednio dobranych mierników zmiennych, najczęściej o charakterze księgowym, rynkowym oraz makroekonomicznym, dostarczają syntetycznej i łatwo interpretowalnej informacji w zakresie zagrożenia upadłością przedsiębiorstwa. Najczęściej wykorzystywanym dyskryminacyjnym modelem predykcji upadłości jest model opracowany przez amerykańskiego naukowca E. Altmana, bazujący na odpowiednich miarach odnoszących się do kapitału obrotowego, stopnia zadłużenia, rentowności działalności operacyjnej czy obrotowości aktywów.

Stosowanie w przedsiębiorstwie modeli wczesnej predykcji czynników prowadzących do wystąpienia przesłanek niewypłacalności może pozwolić na wprowadzenie odpowiednich środków naprawczych, dzięki którym dysfunkcje zostaną odpowiednio wcześnie wyeliminowane. Jest to jeden ze sposobów zapewnienia bezpieczeństwa działalności firm rodzinnych w dobie spowolnienia gospodarczego.

Analiza przesłanek zagrożenia niewypłacalnością w świetle spowalniającej gospodarki

Zapraszamy również do śledzenia naszego profilu na LinkedIn. Na bieżąco informujemy tam o nowych opracowaniach i komentarzach naszego autorstwa.

CMT Advisory na LinkedIn