Jak ograniczać ryzyko związane ze zmianą kursów walut, wzrostem stóp procentowych i rosnącą inflacją?

Współczesne przedsiębiorstwa borykają się z wieloma czynnikami, które mogą wpłynąć negatywnie na płynne prowadzenie działalności. W pierwszej połowie 2022 roku głównymi zjawiskami, które opóźniają rozwój przedsiębiorstw w Polsce są:

• wahania kursów walut,
• rosnąca inflacja,
• rosnące stopy procentowe.

Właściciele firm nie muszą być jednak bezradni wobec tak wymagających trudności. W dalszej części tekstu prezentujemy wybrane metody minimalizowania ryzyka związanego ze wspomnianymi czynnikami.

Działalność przedsiębiorstwa a ryzyko zmian kursów walut

Jednym z kluczowych aspektów, który może wpływać negatywnie na działalność przedsiębiorstw, jest ryzyko zmian kursów walut. Na początku inwazji Rosji na Ukrainę można było dostrzec gwałtowne i znaczne obniżenie wartości złotówki względem zagranicznych walut, takich jak euro, dolar amerykański czy frank szwajcarski. Kurs EUR/PLN w pierwszym tygodniu wojny na Ukrainie wyniósł prawie 5 zł, a kurs USD/PLN w tym samym okresie osiągnął 4,60 zł. Ekonomiści z największych banków w Polsce prognozują, że kurs EUR/PLN oraz USD/PLN na koniec 2022 roku wyniesie odpowiednio 4,50-4,60 zł oraz 3,90-4,06 zł. Tak znaczne wahania kursów walut mogą przyczynić się do pogorszenia sytuacji finansowej przedsiębiorstw, które korzystają z usług zagranicznych dostawców. Na wykresie nr 1 zaprezentowano zmiany kursu EUR/PLN na przestrzeni 14 lat.

Wykres 1. Kurs EUR/PLN na przestrzeni lat: 2008-2022

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Narodowego Banku Polskiego

Ryzyko wahania kursów walut. Co zrobić, by minimalizować ryzyko?

Istnieje kilka narzędzi i metod, które mogą pomóc zmniejszyć ryzyko związane z wahaniami kursów walut. Pierwszą i jednocześnie najprostszą opcją jest bilansowanie należności oraz zobowiązań w walutach obcych. Wymienione działanie przyczyni się do osiągania przychodów oraz ponoszenia kosztów w tej samej walucie, co przełoży się na znaczące zniwelowanie ryzyka kursowego (podobnym zabiegiem może być zawarcie umowy z dostawcą w walucie krajowej).

Innym sposobem na redukcję ryzyka walutowego dla przedsiębiorców jest zaciąganie kredytów dewizowych na przyszłe wydatki, gdy kurs wybranej waluty jest korzystny dla przedsiębiorcy.

Zakup instrumentów pochodnych

Najbardziej skomplikowanym sposobem zapobiegania stratom wynikającym z różnic kursowych jest zakup instrumentów pochodnych. Do wspomnianych instrumentów finansowych zaliczyć można:

• kontrakty terminowe futures i forward – instrumenty futures oraz forward upoważniają posiadacza narzędzia do dokonania transakcji w przyszłości po określonej cenie. Różnica między oboma instrumentami polega na tym, że instrumenty futures podlegają obrotowi na giełdach papierów wartościowych a kontrakty forward już nie;
• swapy walutowe – jest to rodzaj transakcji, w której płatności przez strony są dokonywane w różnych walutach przy wykorzystaniu stałej lub zmiennej stopy procentowej;
• opcje walutowe – instrument pochodny upoważniający jego nabywcę do dokonania transakcji w przyszłości, na określonych warunkach określonych w dniu zawarcia umowy;

Dzięki wymienionym instrumentom przedsiębiorcy mogą zabezpieczyć swoje przyszłe transakcje w walutach obcych, natomiast warto mieć na uwadze, że korzystając z nich mogą również ponieść straty.

Rosnące stopy procentowe. Co powinni zrobić właściciele firm?

Kolejnym problemem, z którym mierzą się właściciele firm, są rosnące stopy procentowe, które implikują wyższe koszty obsługi kapitału obcego. W celu ograniczenia wzrostu inflacji w Polsce Rada Polityki Pieniężnej (RPO), regularnie od października 2021 roku, podnosi stopy procentowe. Obecnie w Polsce stopa referencyjna wynosi 4,5%. Według analityków i ekonomistów na koniec 2022 roku stopa referencyjna powinna oscylować wokół 6,5%.

Wzrost wysokości stóp procentowych –  w jaki sposób minimalizować ryzyko?

W celu redukcji ryzyka związanego ze wzrostem stóp procentowych przedsiębiorcy mają mniejsze możliwości niż w przypadku ryzyka walutowego, ale mogą zastosować cztery zweryfikowane i dostępne w Polsce metody:

• transakcja IRS – umowa zobowiązująca do wymiany serii płatności odsetkowych naliczanych w tej samej walucie od uzgodnionej kwoty nominalnej i dla ustalonego okresu, przy czym jedna ze stron płaci odsetki oparte na stałym oprocentowaniu, druga zaś strona płaci odsetki oparte na oprocentowaniu zmiennym;
• transakcja opcyjna (opcja na stopę procentową) – nabywający opcję uzyskuje prawo (nie obowiązek) do zamiany kwoty odsetek naliczonych według stopy rynkowej w okresie x na kwotę odsetek naliczonych według ustalonej stawki. Druga strona ma obowiązek realizacji transakcji. Nabywający opcję za prawo wyboru korzystniejszej stopy rozliczeniowej płaci tzw. premię opcyjną;
• kontrakt FRA – dwustronne zobowiązanie stron do rozliczenia różnicy pomiędzy uzgodnioną stawką a stawką referencyjną;
• transakcja CIRS – umowa polegająca na zamianie płatności odsetkowych w jednej walucie według stopy procentowej zmiennej na płatności odsetkowe kalkulowane w innej walucie według stałej stopy

Rosnąca inflacja. Ogromny problem przedsiębiorców

Innym kluczowym czynnikiem, który może generować problemy w przedsiębiorstwach (głównie produkcyjnych) jest rosnąca inflacja. W marcu 2022 roku inflacja CPI w Polsce wyniosła 10,8% w skali roku. Według prognoz Narodowego Banku Polskiego (NBP) inflacja CPI w 2023 roku może dojść do poziomu 11,7%. Na wzrost inflacji w dużej mierze wpływają: rosnące ceny surowców, przerwane łańcuchy dostaw w związku z pandemią Covid-19 oraz wojna na Ukrainie i rosnący popyt.  Na wykresie nr 2 zaprezentowano dane historyczne o inflacji w Polsce w okresie 2018- pierwszy kwartał 2022.

Wykres 2. Wartość inflacji w Polsce w latach 2018-2022

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Narodowego Banku Polskiego oraz Głównego Urzędu Statystycznego

Wzrost inflacji w Polsce – jak zniwelować jej wpływ?

Nie istnieje skuteczne narzędzie lub metoda, mogąca zniwelować wpływ inflacji na funkcjonowanie przedsiębiorstwa, jednak rosnąca inflacja to dobry czas na dokonywanie inwestycji w celu unowocześnienia przedsiębiorstwa i redukcji kosztów. Rosnąca sprzedaż wynikająca między innymi ze wzrostu cen produktów przedsiębiorstwa (z inflacji), przy zachowaniu co najmniej stałej marży, umożliwia szybszą spłatę zaciągniętego długu na inwestycje – wartość nominalna zaciągniętego kapitału dłużnego jest stała (nie podlega indeksacji z uwagi na inflację). Zatem wzrost inflacji powoduje spadek realnej wartości kapitału pozostałego do spłaty.

Wymienione czynniki nie są jedynymi zagrożeniami dla prowadzenia działalności dla przedsiębiorców. Obecnie bardzo dużym problemem są przerwane łańcuchy dostaw spowodowane wojną na Ukrainie oraz pandemią Covid- 19 w miastach portowych w Chinach. Dodatkowo sankcje nałożone na Rosję w z związku z agresją na Ukrainę oraz sankcję odwetowe dotykają również polskich przedsiębiorców. Korzystając z wyżej wymienionych propozycji, można minimalizować ryzyko związane z wahaniami kursów walut, rosnącą inflacją, czy rosnącymi stopami procentowymi, lecz nigdy nie uda się ich zredukować do zera. Wykorzystując powyższe metody, właściciele firm mogą jednak ograniczyć straty, i być może, zwiększyć swoje perspektywy na dalszy rozwój.