Benchmarking – analiza porównawcza w zarządzaniu i podatkach
W biznesie kluczowe znaczenie ma informacja. Pozwala na szybkie i skuteczne reagowanie na potrzeby klientów i zmieniające się otoczenie konkurencyjne. Jednym ze sposobów pozyskiwania takiej wiedzy są benchmarki (badania porównawcze lub analizy porównawcze).
BENCHMARKING – ANALIZA PORÓWNAWCZA W ZARZĄDZANIU PRZEDSIĘBIORSTWEM
Termin benchmark pochodzi od angielskiego określenia „bench mark” i oznacza reper, czyli punkt o znanej wysokości nad poziomem morza będący znakiem orientacyjnym, czyli swoistym punktem odniesienia służącym do dalszych pomiarów niwelacyjnych. Innymi słowy jest to wzorzec, miara porównawcza, według której dany element może być zmierzony i oceniony. Ten punkt odniesienia zidentyfikować można zarówno wewnątrz firmy (np. poszczególne procesy biznesowe w organizacji), jak i na zewnątrz (np. firmy konkurencyjne lub z innej branży). Porównanie benchmarku z naszą firmą (wydziałem, odziałem, filią) powinno pozwolić na identyfikację odchyleń, zdefiniowanie najefektywniejszych czynników wyróżniających i w dalszej konsekwencji na wdrożenie stosownych działań. Porównań można dokonywać na różnych płaszczyznach. Może to być np. benchmarking poszczególnych produktów lub usług, czy też benchmarking poszczególnych procesów w przedsiębiorstwie.
Analizy benchmarkingowe mogą zatem stanowić istotne narzędzia wspierające zarządzanie przedsiębiorstwem. Dzięki nim można porównywać własne wskaźniki, rozwiązania, projekty czy funkcjonalności z innymi firmami, w tym działającymi w różnych branżach. Benchmarki pozwalają również ocenić pozycję względem innych konkurentów, a także pozyskać istotne, aktualne informacje co do najefektywniejszych metod dla danej branży. Systematyczne porównywanie się do innych oraz odpowiednie przystosowanie lepszych i tańszych praktyk do potrzeb swojego biznesu, stanowi skuteczny sposób doskonalenia pozwalającego osiągnąć przewagę konkurencyjną.
ANALIZY PORÓWNAWCZE W DOKUMENTACJACH WYMAGANYCH PRZEPISAMI PODATKOWYMI
Analizy benchmarkingowe stanowią istotny element dokumentacji wymaganej przepisami podatkowymi dla rozliczeń w ramach grupy podmiotów powiązanych. Przedmiotowe analizy mają potwierdzać rynkowy charakter dokonywanych transakcji i/lub innych zdarzeń, czyli wykazać, że ceny (lub wynagrodzenie, rentowność albo inne warunki), ustalone w transakcjach pomiędzy tymi podmiotami powiązanymi nie odbiegają od cen, które w podobnych transakcjach i w podobnych warunkach zastosowałyby podmioty całkowicie od siebie niezależne.
ANALIZY PORÓWNAWCZE WEDŁUG ZNOWELIZOWANYCH PRZEPISÓW DOTYCZĄCYCH PODATKÓW DOCHODOWYCH
Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami dotyczącymi podatków dochodowych od stycznia 2019 roku zasadniczo każda dokumentacja dla transakcji grupowych (transakcji kontrolowanych) powinna zawierać analizę cen transferowych (analizę porównawczą, inaczej zwaną analizą benchmarkingową, lub analizę zgodności). Wyjątek od tej zasady, pod pewnymi warunkami, przewidziany jest dla usług o niskiej wartości dodanej oraz pożyczek. W uzasadnieniu do projektu nowelizacji wskazano, że analiza ta stanowi kluczowy element lokalnej dokumentacji cen transferowych, mający za zadanie wykazać rynkowy charakter stosowanej w transakcji ceny transferowej (wg wprowadzonej do nowych regulacji definicji – cena transferowa to rezultat finansowy warunków ustalonych lub narzuconych w wyniku istniejących powiązań, w tym cena, wynagrodzenie, wynik finansowy lub wskaźnik finansowy).
Szczegółowe informacje na temat wymaganej zawartości analizy porównawczej zostały określone w rozporządzeniu. Przedmiotową analizę cen transferowych (analizę porównawczą lub analizę zgodności) należy aktualizować, nie rzadziej niż raz na 3 lata chyba, że zmiana warunków ekonomicznych uzasadnia aktualizację z większą częstotliwością. Obowiązek sporządzenia dokumentacji, w tym analizy porównawczej, dotyczy każdej jednorodnej transakcji (wyłączając transakcje zwolnione), której wartość przekroczy progi: 10 mln zł (limit dla transakcji towarowych i finansowych), bądź 2 mln zł (limit dla transakcji usługowych i pozostałych). Odnośnie transakcji przeprowadzanych z podmiotami zlokalizowanymi w tzw. rajach podatkowych obowiązek sporządzania dokumentacji wystąpi po przekroczeniu limitu 100 tys. zł wartości takiej transakcji.
Od 2021 roku obowiązkiem sporządzenia lokalnej dokumentacji cen transferowych, w tym także analizy cen transferowych zostały objęte podmioty, które zawierają transakcje inne niż kontrolowane lub kontrolowane, co do których powstanie domniemanie, że beneficjent rzeczywisty takiej płatności posiada miejsce zamieszkania lub siedziby w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową. W danej sytuacji wartość transakcji musi przekroczyć równowartość 500 tys. zł.
Analizy porównawcze (benchmarkingowe) dla transakcji finansowych
W lutym 2020 roku zostały opublikowane rekomendacje OECD dotyczące sposobu ustalania cen transferowych dla transakcji finansowych (pożyczek, obligacji, poręczeń/gwarancji).Rekomendacje OECD podkreślają istotę odzwierciedlenia indywidualnego ryzyka kredytowego pożyczkobiorcy/emitenta w warunkach transakcji ustalanych między podmiotami powiązanymi. W praktyce oznacza to potrzebę oceny wiarygodności i zdolności kredytowej pożyczkobiorcy/emitenta, której wynik odzwierciedla rating przedsiębiorstwa.
Jeśli dla danej transakcji nie będzie możliwe przygotowanie analizy porównawczej lub nie będzie to właściwe z uwagi na zastosowaną przez podatnika metodę weryfikacji cen transferowych (np. metodę wyceny), wówczas będzie trzeba przygotować tzw. „analizę zgodności” wykazującą zgodność warunków, na jakich została zawarta dana transakcja kontrolowana z warunkami rynkowymi.
OBOWIĄZEK STOSOWANIA ZASADY CENY RYNKOWEJ
Jednocześnie należy podkreślić, że w nowych regulacjach bezpośrednio wprowadzono obowiązek stosowania zasady ceny rynkowej wskazując, że podmioty powiązane są obowiązane ustalać ceny transferowe na warunkach, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane. Oznacza to – jak wskazano w uzasadnieniu nowelizacji – obowiązek stosowania przez podatników cen rynkowych, zgodnie z posiadaną najlepszą wiedzą i doświadczeniem, zarówno już w chwili zawierania transakcji kontrolowanej, jak i w trakcie roku podatkowego. Zatem prawidłowe wywiązanie się z obowiązku stosowania zasady ceny rynkowej będzie wymagało od podatnika monitorowania rynkowości transakcji i, w przypadku stwierdzenia zmiany okoliczności istotnych z punktu widzenia ustalenia ceny transferowej, dokonania korekty (urynkowienia) tej ceny. Takimi istotnymi okolicznościami, podanymi przykładowo w uzasadnieniu projektu, mogą być zmiany rynkowych cen podstawowych surowców lub materiałów, wahania kursów walutowych, zmiany stóp procentowych lub znaczące wahania popytu lub podaży danego produktu spowodowane niezależnymi czynnikami.
ZASADY SANKCJONOWANIA NIERYNKOWEGO ZACHOWANIA WEWNĄTRZGRUPOWEGO
W 2019 roku wprowadzono nowe, znacznie bardziej restrykcyjne narzędzie sankcyjne w postaci dodatkowego zobowiązania podatkowego. Co to oznacza dla podatnika? W przypadku dokonania ustaleń w zakresie cen transferowych wymierzane jest dodatkowe zobowiązanie podatkowe wynoszące 10% sumy nienależnie wykazanej lub zawyżonej straty podatkowej i niewykazanego w całości lub części dochodu do opodatkowania w zakresie wynikającym z decyzji. Ponadto, w określonych sytuacjach, stawka sankcyjna może być zwiększona do 20%, a nawet 30%. Należy szczególnie podkreślić, że sankcja będzie miała zastosowanie do wszystkich transakcji zawieranych pomiędzy podmiotami z grupy, a nie tylko objętych obowiązkiem dokumentacyjnym.
ANALIZY PORÓWNAWCZE CEN TRANSFEROWYCH I MINIMALIZACJA RYZYKA PODATKOWEGO
Podatnik może zostać ukarany (obowiązek zapłaty dodatkowego zobowiązania podatkowego) za niezastosowanie zasady ceny rynkowej również w sytuacji, gdy z prowadzonej działalności poniesie stratę podatkową. Ponadto, przedłożenie dokumentacji podatkowej nie jest skutecznym narzędziem obrony, jeśli cena jest nierynkowa. W praktyce więc, podatnik zapłaci podatek od kwoty doszacowanego dochodu wg podstawowej stawki podatku dochodowego oraz podatek sankcyjny wynoszący 10%, 20% lub 30%.
W tym kontekście szczególne znaczenie ma analiza cen transferowych (analiza porównawcza / benchmarkingowa lub analiza zgodności) transakcji kontrolowanych (wewnątrzgrupowych).
