Proces restrukturyzacyjny – jak identyfikacja przyczyn trudnej sytuacji wpływa na skuteczność postępowania?

W myśl ustawy Prawo restrukturyzacyjne zarówno wstępny plan restrukturyzacyjny, jak też ten właściwy, powinien zawierać analizę przyczyn trudnej sytuacji ekonomicznej dłużnika. Ustawodawca, określając minimalne wymogi dotyczące zawartości planu restrukturyzacyjnego, podkreśla kluczowe znaczenie identyfikacji przyczyn zaistniałej sytuacji. Przyczyny niewypłacalności najczęściej dzieli się na czynniki zewnętrzne (np. niekorzystne warunki rynkowe, zmiany legislacyjne, kryzysy makroekonomiczne) oraz czynniki wewnętrzne (np. błędy w decyzjach zarządczych, niedostosowana polityka finansowania, problemy organizacyjne). Podanie w planie restrukturyzacyjnym wyłącznie czynników zewnętrznych może wskazywać na brak prawidłowej identyfikacji źródeł problemu, utrudniać dobór środków restrukturyzacyjnych i zmniejszać wiarygodność planu w oczach wierzycieli.

Zadając przedsiębiorcy pytanie jakie są przyczyny jego trudnej sytuacji finansowej lub co jest powodem utraty płynności często słyszymy:

• wzrost stóp procentowych przyczynił się do utraty zdolności obsługi zadłużenia,
• wzrost płacy minimalnej i cen energii doprowadziły do wzrostu kosztów operacyjnych,
• wysoka inflacja i spowolnienie gospodarcze skutkowały spadkiem popytu na oferowane przez spółkę produkty i usługi,
• wojna na Ukrainie zakłóciła łańcuchy dostaw, a sankcje ograniczyły możliwości handlowe,
• brak zapłaty dużej kwoty przez kontrahenta, który ogłosił upadłość,
• eksportujemy, a znaczący spadek kursu walutowego doprowadził do strat.

Wszystkie wyżej wymienione czynniki to elementy otoczenia makroekonomicznego, na które przedsiębiorstwo nie ma bezpośredniego wpływu. Sama ich obecność nie jest jedyną przyczyną problemów przedsiębiorstwa, lecz zewnętrznym wyzwaniem, które ujawnia słabości wewnętrzne, takie jak nieodpowiednia strategia zarządzania ryzykiem, nieefektywna struktura kosztowa czy błędy w planowaniu finansowym.

Jeśli sukces restrukturyzacji jest uwarunkowany spadkiem stóp procentowych, ożywieniem gospodarczym, obniżeniem poziomu inflacji czy stabilizacją kursów walutowych, to stoi on niestety pod dużym znakiem zapytania.

Jak przedsiębiorstwo ma wykonać układ, jeśli osoby zarządzające nie dostrzegają obszarów wymagających poprawy? Poniżej przykładowa lista pytań, która pomoże zidentyfikować przyczyny wewnętrzne:

• Czy w firmie występuje nadmierne zadłużenie?
• Czy angażowano nadmierne środki finansowe w inwestycje, co doprowadziło do przeinwestowania?
• W jaki sposób firma zabezpiecza transakcje przed ryzykiem kursu walutowego?
• Jak wygląda struktura kosztów i czy jest optymalna?
• Czy występuje dywersyfikacja źródeł dostaw i rynków zbytu?
• Czy prowadzony jest monitoring należności i wdrożone są procedury windykacyjne?
• Czy istnieją obszary działalności operacyjnej, które wymagają inwestycji w nowe technologie?
• Jaki jest poziom automatyzacji procesów? Czy ręczne wykonywanie większości powtarzalnych procesów jest uzasadnione w przyjętym modelu biznesowym?

Przedstawienie w planie restrukturyzacyjnym czynników wewnętrznych, związanych działalnością operacyjną, inwestycyjną lub finansową (np. przeinwestowanie, nadmierne zadłużenie, brak monitoringu kosztów, niedostosowanie polityki cenowej, brak inwestycji odtworzeniowych, niski poziom automatyzacji procesów, zaniechanie adaptacji do zmian, brak strategii zarządzania ryzykiem walutowym, braki kadrowe etc.) świadczy o tym, że firma dokonała rzetelnej i wszechstronnej analizy sytuacji, uwzględniając zarówno elementy, na które nie ma wpływu, jak i te, które może poprawić. Działania naprawcze są planowane świadomie, a problemy i popełnione błędy są otwarcie komunikowane.

MIT: Przyznanie się do błędów w zarządzaniu świadczy o braku kompetencji menedżerskich.

FAKT: Menedżerowie, którzy potrafią otwarcie mówić o swoich potknięciach, zwykle wykazują wyższe kompetencje, ponieważ potrafią wyciągać wnioski i podejmować działania naprawcze.

Oczywiście, istnieją przypadki, w których przedsiębiorstwo, mimo rentowności i efektywności operacyjnej, potrzebuje tylko restrukturyzacji długu – na przykład zobowiązań powstałych w wyniku niekorzystnych decyzji organów kontroli. Jednak takie sytuacje są rzadkie, podczas gdy duża część podmiotów sięgających po instrumenty prawa restrukturyzacyjnego wymaga wielopoziomowej naprawy oraz eliminacji powstałej luki finansowej. Pokazanie wierzycielom, że przedsiębiorstwo dostrzega popełnione błędy i ujawnione słabości oraz że zamierza wdrożyć odpowiednio dostosowane środki restrukturyzacyjne, może znacząco zwiększyć szanse na przyjęcie układu