Od signingu do closingu – finalizacja procesu sprzedaży firmy

Faza transakcyjna procesu nabycia spółki kończy się po wynegocjowaniu i sporządzeniu umowy kupna, a  następnie jej podpisaniu i przeniesieniu na kupującego własności spółki. W praktyce etap podpisania umowy nazywa się signingiem, a przeniesienie własności spółki to closing. Rozbicie fazy finalizacji procesu transakcyjnego na dwa etapy służyć może spełnieniu warunków zawieszających lub wykonaniu określonych w umowie czynności przez kupującego lub sprzedającego. Natomiast w niektórych przypadkach okres pomiędzy signigiem a closingiem może być wykorzystany na pozyskanie finansowania przez kupującego lub przygotowanie odpowiednich struktur po stronie kupującego, w celu dokonania płynnej integracji w obszarach takich jak: administracja, infrastruktura IT czy księgowość.

Signing – co oznacza w praktyce?

Signing to jedna z końcowych faz procesu fuzji i przejęć. W tym momencie strony transakcji formalnie zobowiązują się do przeprowadzenia transakcji i podpisują przedwstępną umowę sprzedaży udziałów (PSPA) Signing jest fazą, w której ustala się warunki transakcji, takie jak cena, struktura własności, harmonogramy i warunki zakończenia. Zapisy zawarte w PSPA stanowią integralną część podpisywanej na etapie closingu umowy sprzedaży udziałów (SPA). Podpisanie PSPA stanowi prawne zobowiązanie się do kontynuowania procesu i jest ważnym krokiem w stronę zamknięcia transakcji. Warto jednak pamiętać, że zdarzają się procesy transakcyjne podczas których finalizacja transakcji odbywa się jednego dnia. Taka sytuacja ma miejsce, gdy nie pojawiają się do spełnienia dodatkowe warunki zawieszające i strony mogą od razu przystąpić do podpisania ostatecznej umowy.

Interim period oraz warunki zawieszające

Okres między signingiem, a closingiem to tzw. interim period, który może trwać od kilku godzin do nawet kilku miesięcy. Czas ten jest poświęcony na wypełnienie warunków zawieszających umowy. Warunki zawieszające to klauzule, które muszą być spełnione przed zamknięciem transakcji.

Warunkiem zawieszającym może być:

• reorganizacja działalności sprzedającego;
• zgoda unijnego lub krajowego organu antymonopolowego, takiego jak UOKiK;
• usunięcie przed sprzedającego wybranych uchybień stwierdzonych w audycie spółki, takich jak obowiązek uzyskania przez spółkę brakujących zezwoleń lub licencji;
• zawarcie wstępnej umowy kredytu przez inwestora w przypadku wykorzystywania finansowania kredytowego w celu pokrycia ceny transakcyjnej;
• wprowadzenie wymaganych zmian do umów związanych z działalnością operacyjną np. przedłużenie kluczowych umów z kontrahentami, dokonanie zmian w umowach o pracę, umowach B2B;
• wypełnienie obowiązków wynikających z klauzuli change of control;
• zapłata zaległych zobowiązań przez spółkę np. zobowiązań podatkowych.

Closing – czyli finał procesu sprzedaży firmy

Po spełnieniu warunków zawieszających rozpoczyna się etap closingu. Jest to moment pełnej realizacji umowy, w którym to przedsiębiorstwa finalizują wszystkie formalności prawne i finansowe związane z transakcją. Na etapie closingu odbywa się zlecenie i realizacja płatności ustalonej wcześniej ceny za nabywany pakiet udziałów lub akcji.

Od siningu do closingu – dozwolone oraz niedozwolone działania?

W okresie pomiędzy signingiem a closingiem strony transakcji nie mogą zmieniać warunków umowy bez zgody drugiej strony. Strony powinny także wstrzymać się od ujawniania poufnych informacji związanych z planowaną transakcją, a objętych umową o zachowaniu poufności. Mogą jednak wykonywać działania niezbędne do wykonania warunków umowy, takie jak uzyskanie niezbędnych zgód regulacyjnych lub inne czynności przewidziane umową. Jak wynika z raportu Dechert Antitrust Merger Investigation Timing Tracker[1], zamknięcie postępowań antymonopolowych w UE w 2013 roku wynosiło średnio 12 miesięcy, a w 1. kwartale 2023 roku trwało już około 17 miesięcy.

W Polsce proces postępowania przed UOKiKiem charakteryzuje się dwuetapowym przebiegiem, w którym długość trwania jest zależna od stopnia zawiłości sprawy. W przypadkach, które nie wymagają przeprowadzenia dogłębnej analizy rynku i nie budzą wątpliwości co do ich potencjalnie negatywnego wpływu na rynek, pierwszy etap trwa 1 miesiąc. W bardziej skomplikowanych sprawach, które wymagają dalszej szczegółowej analizy rynku, proces przechodzi do drugiego etapu. W tym przypadku, czas trwania wydłuża się o kolejne 4 miesiące, z możliwością dodatkowego opóźnienia w razie oczekiwania na dodatkowe informacje i dokumenty przez UOKiK.

Należy zauważyć, że signing nie zawsze prowadzi do closingu. Jeżeli jedna ze stron transakcji nie jest w stanie spełnić warunków umowy lub jeśli strony nie mogą dojść do porozumienia w sprawie warunków transakcji, transakcja może zostać anulowana. Przyczyną anulowania może być np. brak zgody urzędu antymonopolowego na koncentrację. Przykładem takiej transakcji M&A jest przejęcie Merlin.pl przez Empik w 2011 roku, które ostatecznie nie doszło do skutku przez brak zgody UOKiKu na koncentracje[2]. Transakcja miała opiewać na 130 milionów złotych. Urząd w uzasadnieniu stwierdził, że koncentracja ta doprowadziłaby do ograniczenia konkurencji na krajowych rynkach internetowej sprzedaży książek niespecjalistycznych oraz płyt z muzyką. Postępowanie przed UOKiK w procesach fuzji i przejęć zostało szerzej omówione w naszym artykule pt. Decyzja UOKIK w procesach fuzji i przejęć. Transakcja może również nie dojść do skutku przez zbyt wczesne przystąpienie do procesu integracji przedsiębiorstw tj. niepoinformowanie organu antymonopolowego o planie koncentracji lub niewstrzymanie transakcji do czasu uzyskania zgody organu. Takie zjawisko nazywa się gun jumpingiem i może spowodować nałożenie na spółkę kar pieniężnych przez organ regulacyjny. Przykładem ukarania spółki stosującej gun jumping może być przejęcie współkontroli nad spółką Empik Media&Fashion przez Marka Ondrejkę w 2016 roku bez uprzedniej zgody UOKiKu, co zakończyło się nałożeniem na niego kary finansowej przez organ[3].

[1] https://www.dechert.com/knowledge/publication/2022/10/damitt-q3-2022–merger-enforcement-remains-aggressive-despite-u-.html

[2] https://www.parkiet.com/handel-i-konsumpcja/art22263531-fuzji-nie-bedzie-empik-nie-moze-przejac-merlina

[3] https://www.dlahandlu.pl/nonfood/uokik-ukaral-wspolwlasciciela-sieci-empik-za-przejecie-bez-zgody-urzedu,69918.html