Jak spadek stóp procentowych napędza aktywność M&A

Stopy procentowe znów w centrum uwagi. Po rekordowym tempie podwyżek stóp procentowych w latach 2022–2023 coraz więcej banków centralnych przechodzi do fazy łagodzenia polityki pieniężnej. Rezerwa Federalna Stanów Zjednoczonych (FED) zakończyła cykl podwyższania stóp w lipcu 2023 roku, których poziom utrzymał się przez ponad rok na poziomie 5,25%-5,50%. FED pierwszej obniżki dokonał we wrześniu 2024 roku, po czym nastąpiły jeszcze dwie redukcje stóp procentowych do poziomu 4,25%-4,50%, który to poziom w Stanach Zjednoczonych pozostaje niezmieniony od ostatniej obniżki z grudnia 2024 roku.

Europejski Bank Centralny rozpoczął cykl obniżek w czerwcu 2024 roku (z poziomu 4,25%), po osiągnięciu wcześniejszego szczytu we wrześniu 2023 roku, po czym nastąpiło jeszcze sześć obniżek luzujących politykę pieniężną, z których ostatnia miała miejsce w kwietniu bieżącego roku do poziomu 2,40%. Proces luzowania polityki monetarnej znajduje odzwierciedlenie w spadku rentowności obligacji skarbowych oraz oczekiwaniach rynków co do dalszej trajektorii stóp procentowych.

W Polsce 8 maja 2025 roku, zgodnie z oczekiwaniami rynkowymi, Rada Polityki Pieniężnej (RPP) podjęła decyzję o obniżeniu stóp procentowych o 0,5 punktu procentowego, co może sygnalizować powrót do łagodniejszej niż w ubiegłych latach polityki pieniężnej. Wcześniej, w kwietniu bieżącego roku, gdy RPP znacząco złagodziła komunikację w zakresie kierunku zmian stóp procentowych, oczekiwania rynku co do obniżki stóp miały odzwierciedlenie w spadku WIBOR 1M  w okresie od 1 kwietnia br. do 7 maja br. o  32 punkty bazowe oraz WIBOR 3M – o 52 punkty bazowe. W kontekście oczekiwań rynkowych do dalszego luzowania polityki monetarnej oraz analizowanym potencjalnym skutkom tych decyzji warto przyjrzeć się bliżej, jak zmiany stóp procentowych wpływają na wyceny aktywów oraz dynamikę rynku transakcyjnego (M&A).

Spadek stóp procentowych = wyższe ceny spółek

Wycena przedsiębiorstwa w podejściu dochodowym opiera się na dyskontowaniu przyszłych przepływów pieniężnych do wartości bieżącej, przy zastosowaniu stopy dyskontowej. Stopa dyskontowa stanowi kluczowy element wyceny – odzwierciedla oczekiwaną stopę zwrotu w związku z zakładanym ryzykiem inwestycji. Im niższa stopa dyskontowa, tym wyższa wartość bieżąca przyszłych zysków, a tym samym wyższa wycena przedsiębiorstwa.

Stopa dyskontowa składa się z kilku elementów. Jej podstawą jest tzw. stopa wolna od ryzyka – najczęściej utożsamiana z rentownością obligacji skarbowych, które uznawane są za jedną z najbezpieczniejszych inwestycji. Na rentowność obligacji wpływa polityka pieniężna banków centralnych – obniżki stóp procentowych prowadzą do spadku rentowności tych instrumentów, a tym samym do obniżenia stopy wolnej od ryzyka. Do stopy dyskontowej doliczane są także premie za ryzyko związane z daną inwestycją np. premia rynkowa za ryzyko inwestowania w akcje zamiast w bezpieczne aktywa, a także indywidualna premia za ryzyko danego przedsiębiorstwa (np. jego sytuacji finansowej, branży, kraju).

Istotną składową jest również koszt długu – czyli realny koszt obsługi zaciągniętych zobowiązań odsetkowych. Koszt długu jest silnie zależny od poziomu stóp procentowych – spadek stóp NBP obniża koszt pozyskania finansowania dłużnego, co przekłada się na niższy całkowity koszt kapitału, tj. niższą stopę dyskontową.

W efekcie, niższe stopy procentowe oznaczają nie tylko tańsze finansowanie, ale też niższe oczekiwania co do minimalnego zwrotu z inwestycji (ang. cost of capital). To bezpośrednio przekłada się na wyższe wyceny w modelach dochodowych – a tym samym na rosnącą atrakcyjność transakcji kapitałowych.

Spadek stóp procentowych = tańsze finansowanie transakcji

Spadek stóp procentowych wpływa nie tylko na wyceny przedsiębiorstw, ale również na warunki finansowania transakcji. Tańszy dług – zarówno w formie kredytów bankowych, jak i emisji obligacji – zwiększa dostępność kapitału dla inwestorów, co w praktyce przekłada się na większe możliwości budowania ofert cenowym z uwzględnieniem lewarowania. To oznacza nie tylko wyższy potencjał cenowy, ale też większą elastyczność w konstruowaniu struktury finansowania.

Koszt długu jest szczególnie istotny w przypadku transakcji lewarowanych (LBO), w których wykorzystywane jest finansowanie dłużne. Obniżki stóp procentowych redukują koszt obsługi zadłużenia, co poprawia kluczowe wskaźniki rentowności projektu (takie jak IRR). W rezultacie fundusze private equity mogą chętniej angażować się w transakcje.

Czułość wycen na stopy procentowe zależy od branży i wielkości spółki

Wpływ stóp procentowych na wyceny nie jest równomierny dla wszystkich firm i branż. Szczególnie silnie reagują na nie działalności kapitałochłonne, które w istotnym stopniu polegają na finansowaniu dłużnym – np. produkcja, przemysł, logistyka lub branża deweloperska. W przypadku znaczącego udziału finansowania dłużnego w strukturze finansowania przedsiębiorstwa rosnące koszty długu ograniczają rentowność projektów i wyceny, a malejące koszty długu – wpływają pozytywie na sytuację finansową i wartość przedsiębiorstwa.

Z kolei przedsiębiorstwa z przeważającym kapitałem własnym nad kapitałem dłużnym są mniej wrażliwe na zmiany polityki pieniężnej. Również branże defensywne (jak dobra konsumpcyjne codziennego użytku, farmacja) mogą reagować słabiej, ponieważ mają bardziej przewidywalne przepływy pieniężne.

Polityka monetarna i skutki dla rynku M&A w Polsce i regionie

W obliczu pierwszych sygnałów łagodzenia polityki pieniężnej można oczekiwać umiarkowanego wzrostu zainteresowania transakcjami ze strony funduszy inwestycyjnych oraz inwestorów branżowych – choć skala ewentualnego ożywienia będzie zależna od dalszego kierunku polityki monetarnej oraz oceny ryzyka po stronie finansujących.

Obniżki stóp procentowych mogą stopniowo przywracać atrakcyjność projektom, które wcześniej zostały odłożone w czasie z powodu wysokich kosztów finansowania. W Polsce, gdzie banki odgrywają wiodącą rolę w finansowaniu działalności, zmiany w poziomie stóp procentowych mają bezpośredni wpływ na dostępność i koszt kredytu. W tym kontekście decyzja Rady Polityki Pieniężnej z 8 maja 2025 r. o obniżeniu stóp może stanowić pierwszy krok w kierunku poprawy warunków dla rynku M&A.

Dla właścicieli firm może to oznaczać bardziej sprzyjające otoczenie do rozważenia decyzji o sprzedaży udziałów lub pozyskaniu inwestora. Choć jedna obniżka stóp to jeszcze nie trwały trend, poprawa dostępności finansowania może zwiększyć krąg potencjalnych nabywców i poprawić warunki negocjacyjne – szczególnie w przypadku firm o stabilnych fundamentach i przejrzystej strukturze finansowej.

Z kolei inwestorzy mogą korzystać z niższego kosztu kapitału, co pozytywnie wpływa na rentowność finansowania dłużnego i zwiększa opłacalność projektów lewarowanych. Mimo poprawy warunków finansowania, kluczowym czynnikiem pozostaje nadal ryzyko. Na koszt kapitału ma wpływ nie tylko poziom stóp procentowych, ale również ryzyko, które inwestorzy i instytucje kredytujące przypisują danej branży, regionowi czy konkretnej spółce. Dlatego dostępność finansowania i jego cena zależą wciąż od oceny stabilności przepływów pieniężnych, sytuacji rynkowej i jakości zarządzania – niezależnie od nominalnego poziomu stóp.