Zmiana w prawie restrukturyzacyjnym. Co przyniesie implementacja unijnej dyrektywy?
W październiku 2024 roku na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawił się projekt ustawy, dopełniający implementację dyrektywy (UE) 2019/1023 w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej. Zakłada on wprowadzenie szeregu istotnych zmian mogących mieć wpływ na zwiększenie skuteczności postępowań restrukturyzacyjnych tj.: dopuszczenie możliwości przyjęcia układu nawet w przypadku nieuzyskania dotychczas wymaganej większości, objęcie wierzycieli rzeczowych układem w każdej sytuacji (dotychczas wymagana była zgoda lub pełne zaspokojenie z należnościami ubocznymi), wprowadzenie wymogu sporządzenia przez nadzorcę układu testu zaspokojenia. Dużą zmianą jest wprowadzenie mechanizmu przyjęcia układu niekonsensualnego wbrew sprzeciwowi części grup wierzycieli pod warunkiem spełnienia kryterium minimalnego poparcia (art. 119 ust 3. w zmienionym brzmieniu) oraz kryterium słuszności (dodany ust. 4 do art. 119 PR). Aktualnie taki układ może zostać przyjęty, jeżeli wierzyciele z grupy lub grup, które wypowiedziały się przeciw przyjęciu układu, zostaną zaspokojeni na podstawie układu w stopniu nie mniej korzystnym niż w przypadku przeprowadzenia postępowania upadłościowego.
Wprowadzone zmiany wymagają wyodrębnienia wierzytelności zabezpieczonych na składnikach majątku dłużnika do osobnej grupy, która będzie grupą nadrzędną wraz z wierzycielami uprzywilejowanymi w stosunku do pozostałych wierzycieli, którzy zostaliby zaliczeni do 2-4 kategorii interesu w rozumieniu art. 342 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe. W związku z przymusem wyodrębnienia będzie dochodzić do tzw. bifurkacji, czyli rozdzielenia roszczeń danego wierzyciela na zabezpieczone i niezabezpieczone a wierzyciel będzie brał udział w głosowaniu w ramach dwóch grup. Zabezpieczony wierzyciel to taki, którego roszczenie ma pokrycie w przedmiocie zabezpieczenia, ale według sumy możliwej do zaspokojenia w postępowaniu upadłościowym.
Spełnienie kryterium słuszności oznacza, że dłużnik będzie mógł zaproponować jakiekolwiek zaspokojenie wierzycielom z grup podporządkowanych wyłącznie w sytuacji pełnego zaspokojenia wierzycieli z grup nadrzędnych (senioralnych). Dla przykładu zaproponowanie w ramach propozycji układowych spłacenia części zobowiązania wierzycielowi, który zostałby zaliczony do kategorii 3 według kolejności zaspokojenia w postępowaniu upadłościowym jest możliwe tylko przy pełnym zaspokojeniu wierzycieli z kategorii 1 i 2. Przez pełne zaspokojenie należy rozumieć spłatę wierzytelności według jej wartości materialnej (ang. real value), nie zaś nominalnej (ang. face value). Ustawodawca wskazuje, że wartość materialną należy ustalać przy założeniu realizacji planu restrukturyzacyjnego i kontynuacji działalności gospodarczej a zatem bez uwzględnienia dyskonta z tytułu sprzedaży wymuszonej.
Oszacowanie wartości przedsiębiorstwa dłużnika przy założeniu kontynuacji działalności gospodarczej jest jednym z elementów testu zaspokojenia – nowej instytucji w prawie restrukturyzacyjnym. Z jednej strony, jak wskazuje Ministerstwo Sprawiedliwości, test zaspokojenia ma umożliwić wierzycielom świadome podjęcie decyzji w zakresie głosowania nad układem, poprzez ocenę, które postępowanie będzie dla nich korzystniejsze. Z drugiej strony, stanowi on kluczowy instrument w badaniu spełnienia kryterium najlepszego interesu wierzycieli (ang. best-interest-of-creditors test) na etapie zatwierdzania układu przez sąd. W przypadku przyjęcia układu niekonsensualnego, instytucja ta odgrywa niezwykle istotną rolę, a rzetelne oszacowanie wartości przedsiębiorstwa w restrukturyzacji – przy założeniu kontynuacji działalności – wymaga zarówno specjalistycznej wiedzy, jak i doświadczenia w wycenie distressed assets. Mając to na uwadze, ustawodawca przewidział możliwość zlecenia sporządzenia wyceny przez nadzorcę lub zarządcę osobom trzecim, co pozwoli zminimalizować ryzyko kwestionowania wycen w kolejnych etapach postępowania oraz zgłaszania przez wierzycieli zastrzeżeń, opartych na zarzucie naruszenia kryterium ochrony ich najlepszych interesów. Uzasadnione zakwestionowanie układu przez wierzyciela poprzez wykazanie, że w postępowaniu upadłościowym znalazłby się w lepszej sytuacji niż w ramach wykonania układu stanowiłoby przesłankę do odmowy zatwierdzenia układu przez sąd. Co więcej, w przypadku zgłoszenia zastrzeżeń przez wierzyciela sąd może zobowiązać doradcę restrukturyzacyjnego do przedłożenia opinii weryfikującej test zaspokojenia, wskazując podmiot wykonujący. Decyzja czy przedłożone w ramach testu wyceny wymagają powołania eksperta dla weryfikacji przedstawionych w nich obliczeń, czy też są one wystarczająco jasne należy jednak do sądu. Potwierdza to, że wiedza ekspercka w opracowaniu wycen, w tym szczegółowy opis przyjętych założeń, ma kluczowe znaczenie.
Zgodnie z projektem ustawy test zaspokojenia powinien zawierać m.in:
- wartość przedsiębiorstwa dłużnika przy założeniu realizacji planu restrukturyzacyjnego i kontynuacji działalności gospodarczej,
- wartość majątku dłużnika przy założeniu ogłoszenia jego upadłości i sprzedaży przedsiębiorstwa jako całości,
- wartość majątku dłużnika przy założeniu ogłoszenia jego upadłości, odstąpienia od sprzedaży przedsiębiorstwa jako całości i sprzedaży poszczególnych składników majątku,
- opis metod wyceny i założeń przyjętych w trakcie ich sporządzenia,
- informację o przewidywanym stopniu zaspokojenia wierzycieli, których wierzytelności są objęte układem, w postępowaniu upadłościowym, zawierające m.in.: wartość majątku dłużnika, przewidywany czas trwania postępowania upadłościowego, szacowane koszty postępowania i inne zobowiązania masy upadłości wraz z wskazaniem kategorii, w której w postępowaniu upadłościowym byliby zaspokajani wierzyciele stanowiący grupy reprezentujące odrębne kategorie interesu,
- ocenę czy wierzytelności objęte układem będą zaspokojone w wyższym stopniu w przypadku zawarcia i wykonania układu, czy w postępowaniu alternatywnym.
Test zaspokojenia ma stanowić tzw. analizę porównawczą skutków realizacji planu restrukturyzacyjnego z likwidacją majątku w ramach postępowania upadłościowego lub egzekucyjnego. Pozwoli wierzycielom na podjęcie świadomej decyzji w głosowaniu za lub przeciw układowi, jak również będzie stanowić solidną bazę do opracowania testu prywatnego wierzyciela i potwierdzenie spełnienia kryterium najlepszej ochrony wierzycieli w sytuacji zatwierdzenia układu wbrew sprzeciwowi części grup wierzycieli. Kluczowym pojęciem w tym kontekście pozostaje wartość – rozumiana jako szacunkowa miara ekonomicznej korzyści, jaką dany składnik majątku, przedsiębiorstwo, prawo lub zobowiązanie może przynieść właścicielowi lub użytkownikowi. Wartość ta określana jest w oparciu o przyjęte założenia, odpowiednie dla celu wyceny, a także z zastosowaniem właściwych standardów i metod.
Rodzaj szacowanej wartości (rynkowa, sprawiedliwa, wewnętrzna, inwestycyjna, likwidacyjna) powinien być każdorazowo dostosowany do celu, kontekstu oraz adresata wyceny. W przypadku upadłości podstawowe znaczenie ma wartość likwidacyjna; w transakcjach M&A – inwestycyjna; przy zabezpieczeniu kredytów – rynkowa; a przy podejmowaniu decyzji o kontynuacji działalności – wartość wewnętrzna.
